باکتری سالمونلا | علایم عفونت سالمونلا در انسان
باکتری سالمونلا
مقدمه
سالمونلا یکی از مهم‌ترین عوامل عفونی است که می‌تواند سلامت انسان‌ها و حیوانات را تهدید کند. این باکتری‌ها عمدتاً از طریق مصرف مواد غذایی یا آب آلوده منتقل می‌شوند و می‌توانند بیماری‌های خفیف تا شدید گوارشی و حتی عفونت‌های سیستمیک ایجاد کنند. در این مقاله، به بررسی جامع درباره این باکتری، روش‌های انتقال، علائم بالینی، تشخیص، درمان و پیشگیری از آن می‌پردازیم.
سالمونلا چیست؟
سالمونلا یک جنس از باکتری‌های گرم منفی است که به خانواده انتروباکتریاسه تعلق دارد. این باکتری‌ها معمولاً در روده انسان‌ها و حیوانات زندگی می‌کنند. بیش از 2500 سروتیپ از سالمونلا شناسایی شده است که دو نوع اصلی آن عبارت‌اند از:
- سالمونلا تیفی: عامل تب تیفوئید که یک بیماری سیستمیک جدی است.
- سالمونلا غیرفیفی (Non-Typhoidal Salmonella): عامل بیماری‌های خفیف‌تر گوارشی.
علل و عوامل خطر
عفونت با سالمونلا معمولاً از طریق مصرف مواد غذایی آلوده یا تماس با سطوح آلوده اتفاق می‌افتد. مهم‌ترین منابع انتقال عبارت‌اند از:
- مواد غذایی آلوده: تخم‌مرغ خام یا نیم‌پز، گوشت‌های نیم‌پز (به‌ویژه مرغ)، لبنیات غیرپاستوریزه و میوه‌ها و سبزیجات آلوده.
- آب آلوده: نوشیدن آب غیرتصفیه‌شده یا آلوده.
- حیوانات: تماس با حیوانات آلوده مانند خزندگان، پرندگان یا حیوانات خانگی.
- تماس با افراد مبتلا: انتقال از طریق عدم رعایت بهداشت فردی، مانند شستن ناکافی دست‌ها پس از استفاده از سرویس بهداشتی.
افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، کودکان، سالمندان و زنان باردار در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
علائم بالینی در فرد
علائم عفونت سالمونلا بسته به نوع سروتیپ، شدت آلودگی و وضعیت سیستم ایمنی فرد متغیر است. شایع‌ترین علائم شامل:
گاستروانتریت حاد:
- اسهال (گاهی خونی)
- دل‌درد
- تهوع و استفراغ
- تب و لرز
- سردرد و ضعف عمومی
عفونت سیستمیک (تب تیفوئید):
- تب طولانی‌مدت
- دل‌درد و یبوست
- بثورات پوستی (رُز اسپات)
- ضعف شدید و کاهش وزن
دوره کمون معمولاً بین 6 تا 72 ساعت است و علائم می‌توانند از چند روز تا یک هفته ادامه داشته باشند.
تشخیص
تشخیص عفونت سالمونلا با استفاده از روش‌های آزمایشگاهی انجام می‌شود. این روش‌ها شامل:
- کشت مدفوع: یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای شناسایی سالمونلا است.
- کشت خون: برای تشخیص عفونت سیستمیک یا تیفوئید.
- آزمایش سرولوژیک: برای شناسایی آنتی‌بادی‌ها در خون.
- روش‌های مولکولی (PCR): تشخیص سریع‌تر و دقیق‌تر با استفاده از تکنیک‌های ژنتیکی.
درمان
درمان عفونت سالمونلا بسته به شدت بیماری و وضعیت فرد متفاوت است:
- درمان حمایتی:
- مصرف مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی بدن.
- استفاده از محلول‌های الکترولیتی برای حفظ تعادل الکترولیت‌ها.
- آنتی‌بیوتیک‌ها:
- در موارد خفیف (گاستروانتریت ساده): آنتی‌بیوتیک معمولاً توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است باعث افزایش مقاومت باکتریایی شود.
- در موارد شدید یا عفونت سیستمیک: آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند سیپروفلوکساسین، آزیترومایسین یا سفالوسپورین‌های نسل سوم تجویز می‌شوند.
- بستری در بیمارستان:
در موارد شدید که بیمار دچار کم‌آبی شدید یا عوارض دیگر شده باشد.
عوارض
اگرچه بیشتر عفونت‌های سالمونلا خود محدودشونده هستند، اما در برخی موارد می‌توانند عوارض جدی ایجاد کنند:
- کم‌آبی شدید: به‌ویژه در کودکان و سالمندان.
- سپتیسمی: گسترش عفونت به جریان خون.
- آرتریت واکنشی: التهاب مفاصل به‌عنوان عارضه پس از عفونت.
- آبسه‌های موضعی: در اندام‌های داخلی مانند کبد یا طحال.تشخیص عفونت سالمونلا مستلزم آزمایش یک نمونه (نمونه)، مانند مدفوع یا خون است. آزمایش می تواند به تصمیم گیری درست در در مورد روند درمان کمک کند. عفونت زمانی تشخیص داده می شود که یک آزمایش آزمایشگاهی باکتری سالمونلا را در مدفوع، بافت بدن یا مایعات تشخیص دهد.به صورت معمول تشخیص سالمونلا با استفاده از روش مبتنی بر کشت صورت می گیرد که زمانبر است اما تا به امروز، چندین روش سریع با تکنیک‌های شناسایی مختلف توسعه یافته‌اند که شامل سنجش‌های مبتنی بر ایمونولوژی، سنجش‌های مبتنی بر مولکولی، تشخیص مبتنی بر طیف‌سنجی جرمی، تشخیص مبتنی بر طیف‌سنجی(spectroscopy-based )، تشخیص فنوتیپ optical و حسگرهای زیستی الکتروشیمیایی(electrochemical biosensors) است.
از دو دهه گذشته، سنجش‌های مبتنی بر ایمونولوژی و مبتنی بر مولکولی سریع‌ترین روش‌های تشخیص تحلیلی هستند که به دلیل پیشرفت در علوم مولکولی توسعه یافته‌اند. پیشرفت عظیمی در این روش ها با معرفی آنتی بادی ها و ژن های هدف خاص تر ایجاد شده است.در میان روش های مولکولی واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) به دلیل قابلیت اطمینان، دقت بالا و نتایج تشخیص بسیار خاص، استاندارد طلایی در شناسایی باکتری‌ها و همچنین کاربرد تشخیصی در نظر گرفته می‌شود. از PCR به طور گسترده برای تشخیص و شناسایی سالمونلا استفاده می شود. PCR با تقویت یا تکثیر انتخابی یک منطقه DNA تعریف شده منحصر به فرد، با استفاده از مواد مولکولی خاص در یک شرایط خاص، تولید هزاران تا میلیون‌ها نسخه از توالی‌های DNA هدفمند عمل می‌کند. یک زمان کوتاه در عرض 16 ساعت از شروع تا تشخیص،PCR را به ابزاری عالی در یک کاربرد تشخیصی تبدیل کرده است. تا به امروز، PCR هنوز به عنوان یک تاییدیه اجباری شناسایی میکروبی استفاده می شود و فناوری PCR همچنان در حال تکامل است. در این راستا یک آزمایش مبتنی بر واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) برای تشخیص سالمونلا تیفی در نمونه‌های خون بیماران مبتلا به تب حصبه ایجاد شد. بدین منظور از دو جفت پرایمر الیگونوکلئوتیدی برای تکثیر یک قطعه 343 جفت باز از ژن فلاژلین S. typhi استفاده شد.
سالمونلا PCR به طور عمده برای بررسی آلودگی محیطی استفاده می شود. چنانچه درخواست شود که PCR سالمونلا بر روی نمونه روده ای انجام شود، هر دو کشت باکتریایی و PCR برای افزایش حساسیت تست لازم است. همچنین یک تشخیص مبتنی بر واکنش زنجیره ای پلیمراز multiplex PCR جهت تشخیص سالمونلا تیفی بدخیم در نمونه های خون بیماران مشکوک به تب حصبه ایجاد شد.
برای مشاهده کیت استخراج DNA از باکتری کلیک کنید.
پیشگیری
پیشگیری از عفونت سالمونلا نیازمند رعایت اصول بهداشتی و اقدامات پیشگیرانه است:
بهداشت مواد غذایی:
- شست‌وشوی دقیق میوه‌ها و سبزیجات.
- پخت کامل گوشت و تخم‌مرغ.
- جلوگیری از مصرف لبنیات غیرپاستوریزه.
رعایت بهداشت فردی:
- شستن دست‌ها پس از دست زدن به حیوانات یا استفاده از سرویس بهداشتی.
- استفاده از دستکش در آشپزی.
مدیریت آب آشامیدنی:
- نوشیدن آب تصفیه‌شده یا جوشیده.
آموزش عمومی:
- اطلاع‌رسانی درباره روش‌های انتقال و پیشگیری به گروه‌های پرخطر.
نتیجه‌گیری
عفونت سالمونلا یکی از مشکلات عمده بهداشت عمومی در سراسر جهان است که به دلیل ارتباط آن با مواد غذایی آلوده اهمیت ویژه‌ای دارد. درک بهتر از روش‌های انتقال، علائم و درمان می‌تواند به کاهش موارد ابتلا و عوارض آن کمک کند. رعایت اصول بهداشتی و تقویت سیستم ایمنی از کلیدهای اصلی پیشگیری از این بیماری است. با توجه به خطرات جدی که سالمونلا می‌تواند به همراه داشته باشد، تشخیص سریع و درمان مناسب ضروری است.
