سلول های بنیادی
سلول های بنیادی درون جنین پتانسیل بالایی دارند و طی فرایند اختصاص یابی و جداسازی به سلول های بافت های مختلف در بدن تبدیل می شوند . پتانسیل تقریبا نامحدود سلول های بنیادی منجر به ورود تحقیقات پزشکی و دانشمندان در این حیطه شده است که چطور این پتانسیل را در اختیار گرفته و با کنترل آن در جهت درمان و بهبود بیماری های خاص مورد استفاده قرار دهند .
تصور اینکه چطور معلولی را قادر به حرکت کنیم و یا حافظه بیمار آلزایمری را بهبود بخشیم و یا چطور اندامهای از بین رفته را بازسازی کنیم منجر به ورود دانشمندان این رشته به تحقیقات در رابطه با سلول های بنیادی شده است .
انواع سلول های بنیادی
همانطور که گفته شد سلول بنیادی در نهایت به اعضا بدن در جنین تبدیل می شوند . سلول های بنیادی بر خلاف سلول معمولی که می توانند با تکثیر فقط چندین سلول ، از نوع خود به وجود بیاورند ، سلول های بنیادی چند منظوره و با توانایی تبدیل و تکثیر به انواع سلول های اعضا بدن هستند که در دو نوع وجود دارند :
- سلولهای بنیادی جنینی که از جنین 3 تا 5 روزه به دست می آید که بسیار و با سرعت در حال تکثیر هستند.
- سلولهای بنیادی بالغ که در مغز استخوان ، ریه ها ، قلب و مغز هستند که این سلول ها مخصوص ترمیم هستند و در صورتی که سلول هایی بر اثر بیماری یا کهولت سن از بین بروند ، دوباره بازسازی می کنند.روند تحقیق از اوایل دهه 1980 آغاز گردید بطوریکه محققان و دانشمندان در ابتدای دهه 1980 به ساختار قرار گرفتن سلول های بنیادی جنین موش و کشت آن ها در آزمایشگاه پی بردند و برای اولین بار در سال 1998 سلول های بنیادی جنین انسان را در آزمایشگاه تولید کردند .
روش های تولید جنین آزمایشگاهی :
- ترکیب گامتها در شرایط آزمایشگاه
با وجودیکه محققان علاقه ای به تولید جنین از طریق لقاح اسپرم و تخمک ندارند اما تا حدود زیادی از جنین های بارور شده در کلینیک های باروری برای انجام آزمایشات خود استفاده می کنند . به این صورت که زوج هایی هستند که طبیعی بارور نمی شوند و به شیوه ی مصنوعی اقدام می کنند و در طی این لقاح مصنوعی ، چندین جنین بارور شده که همه ی آن ها مورد استفاده قرار نمی گیرند و جنین های اضافی را برای تحقیقات علمی اهدا می کنند .
- شبیه سازی درمانی
در این روش تخمک اهدا شده را با سلول بیماری که مستلزم درمان با سلول های بنیادی است ترکیب می کنند. سپس هسته تخمک جدا و هسته سلول بیمار را جایگزین می کنند و بعد تخمک با روش های شیمیایی و یا الکتریکی تحریک به تقسیم سلولی می شود . جنین حاصل حامل مواد ژنیتیک بیمار بوده و قادر خواهد بود پس زدن سلول های بنیادی بعد از پیوند آن ها را تا حد قابل توجهی کاهش دهد .
تکثیر سلولهای بنیادی در آزمایشگاه
سلول های بنیادی ، سلول های درون بلاستوسیست هستند. بلاستوسیست همان جنین سه تا پنج روزه می باشد که توده ی 100 سلولی است . محققان سلول های بنیادی را خارج کرده و در محیط آزمایشگاهی کشت می دهند. پس از چند مرحله تقسیم سلولی و افزایش مقدار سلول ها به چند قسمت تقسیم می شوند. این تقسیم سلولی بدون تمایز ، خط سلول های بنیادی نام دارد که بعد از منجمد کردن بین آزمایشگاه ها تقسیم می شود .
بازدارنده های موجود در روش استفاده از سلول بنیادی
یکی از بازدارنده های این تکنیک پس زدن می باشد بطوریکه زمانی که سلول های بنیادی جنینی به بیمار تزریق می شود ، احتمال دارد که سیستم ایمنی بدن بیمار به عنوان یک مهاجم خارجی با آن رو به رو شده و آن را پس بزند . البته در این شرایط بهترین گزینه استفاده از سلول بنیادی بالغ است چرا که سیستم دفاعی بیمار، سلول های بنیادی خود بیمار را پس نمی زند .
کاربرد سلولهای بنیادی
در اینجا به بعضی از کاربردهای سلول های بنیادی اشاره میکنیم :
- از کاربرد های سلولهای بنیادی می‌توان به درمان سلولی اشاره کرد. از جمله استفاده ی بالقوه این تکنیک ، تزریق سلول های بنیادی جنینی به قلب می باشد که در طی حمله ی قلبی آسیب دیده است .طی این تکنیک سلول های قلب آسیب دیده با کمک سلول های بنیادی شروع به بازسازی کرده و عملکرد قلب تا حد بسیار قابل توجهی بهبود می یابد .
- همچنین یکی دیگر از استفاده های بالقوه این تکنیک در بازسازی مغز در بیماران مبتلا به پارکینسون می باشد . در حال حاضر این تحقیق برا روی موش های دارای پارکینسون انجام شد و بعد از تزریق سلول های جنینی به این موشها به درمان بیماری پارکینسون در موش ها پرداختند . دانشمندان امیدوارند که در آینده بتوانند این تکنیک را برای افراد با بیماری پارکینسون و بهبود این بیماری انجام دهند.
- از دیگر مواردی که در مرحله ی تحقیق دانشمندان است پرورش یک اندام کامل است . برای این مورد دانشمندان باید چارچوبی از پلیمر زیست تجزیه پذیر به شکل اندام مورد نظر ساخته و آن را با سلول های بنیادی بارور سازند و با ایجاد عوامل رشد ، کنترل پرورش آن اندام به دست بگیرند . پس از اینکه چارچوب با بافت خاص پوشیده شد به بدن بیمار پیوند می زنند .
از جمله بیماری هایی که در آینده با درمان سلولی بهبود می یابند می توان به پارکینسون ، بیماری قلبی ، صدمات نخاعی ، دیابت ، آلزایمر ، مشکلات بینایی و سوختگی اشاره کرد .
اختلاف نظرهای حاکم در مورد تحقیقات سلول بنیادی
تحقیقات در مورد سلول بنیادی باعث اختلاف نظر هایی بین گروه های مذهبی و علمی شده است . برای به دست آوردن سلول های بنیادی یک جنین ، باید جنین از بین برود. گرچه این جنین متشکل از 4 تا 5 سلول است اما رهبران مذهبی دنیا بر این باورند که این عمل به مانند گرفتن جان یک انسان است .
مورد بحث برانگیز دیگر اختلافات بر سر شبیه سازی انسان است . ایده ی شبیه سازی انسان و پرورش ابر انسان ها با ضریب هوشی بسیار بالا و قابلیت های فیزیکی خیالی همانند سوپرمن و بت من از افکار هولناکی است که رهبران مذهبی را مخالف این امر قرار داده است . پس از شبیه سازی گوسفندی در اسکاتلند در سال 1997 و بحث های اخلاقی و سیاسی ، بسیاری از دولت ها محدودیتهای سختگیرانه ای را بر تحقیقات سلول بنیادی وضع کرده‌اند و تامین بودجه این تحقیقات را با مشکلات زیادی مواجه نموده‌اند.
