چاقی ژنتیکی
آیا ژنتیک در چاقی افراد می تواند تاثیرگذار باشد ؟
بسیاری از عوامل هستند که در اضافه وزن و چاقی تاثیرگذار هستند که به خلاصه به بعضی از آن ها اشاره می کنیم :
- عوامل رفتاری مانند تمایل به پرخوری یا پرخوری های عصبی
- بعضی از بیماری ها مانند کم کاری تیروئید
- عوامل محیطی مثل مشاغل کم تحرک
- مصرف بعضی داروها مثل مصرف داروهای کورتیکوستروئیدها
- دوران بارداری
- عوامل ژنتیکی
سبک متعادل در کنترل چاقی ژنتیکی
قطعا انتخاب سبک متعادل زندگی که شامل رژیم غذایی مناسب و تحرک متعادل است می تواند در تناسب وزن نقش مهمی داشته باشد ولی محققان دریافتند که ژن ها و عوامل ژنتیکی بر متابولیسم بدن تاثیرگذار است و به همین دلیل است فردی با رژیم غذایی خاصی چاق می شود و فرد دیگری با همان رژیم غذایی در حد متعادل وزنی خود باقی می ماند . طبق تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است بین 40 تا 70 درصد اضافه وزن افراد عامل وراثتی دارد. به همین علت بعضی از افراد بعد از یک دوره رژیم لاغری مجدد با اضافه وزن رو به رو می شوند و طبق تحقیقات بیش از 40 درصد افراد بعد از گذراندن یک دوره رژیم لاغری و رسیدن به وزن مطلوب ، دوباره با اضافه وزن رو به رو می شوند.
بررسی DNA در شناخت چاقی ژنتیکی
امروزه با آزمایش و بررسی DNA هر فرد میتوان به وجود ژن های استعداد چاقی پی برد و با تشخیص درست می توان با ژن درمانی و یا تغییر در سبک زندگی فرد ، به درمان اضافه وزن پرداخت. البته ژن درمانی برای بیماری چاقی هنوز به درمان بالینی نرسیده است.
ژن های حامل ریسک اضافه وزن
در این آزمایش شش ژن که حامل ریسک چاقی و اضافه وزن هستند مورد بررسی قرار میگیرند :
- FABP2 Ala54Thr (A54T) Polymorphism : افراد حامل این ژن بیشتر در معرض ریسک بیماری های مرتبط با چاقی مانند دیابت یا بیماری های قلبی عروقی هستند . حاملان این ژن باید تا حد امکان از مصرف اسیدهای چرب اشباع جلوگیری کرده وبه مصرف اسیدهای چرب غیراشباع به ویژه محصولات حاوی امگا 3 روی بیاورند و نیز مصرف کربوهیدرات های پیچیده که در سبزی ها و غلات کامل هست را جایگزین کربوهیدرات ساده کنند .رژیم مدیترانه ای ایده آل برای این افراد است . همچنین پیاده روی به مدت یک ساعت قبل از غذا می تواند تا حدی به کاهش چربی خون آنها کمک کند.
- ADRB2 Arg16Gly (R16E) and Gln27Glu (Q27E) Polymorphisms : حاملان این ژن ، چاقی مرکزی یا به عبارتی چاقی شکمی دارند و سایز سلول های چربی آنها تا پنجاه درصد از سایر افراد بزرگتر است . بعلاوه بر اساس تحقیقات انجام گرفته مصرف بالای کربوهیدرات در این افراد ابتلای آنها به چاقی شکمی را افزایش می دهد .این ژن در حالت نرمال تجزیه گلیکوژن در کبد را افزایش داده و پیرو آن قند خون افزایش یافته و به فرد احساس سیری می دهد اما جهش ژنی باعث ایجاد اختلال در رفتار این ژن می شود .این افراد به برنامه های منظم و به دفعات زیاد و نیز کنترل مصرف کربوهیدرات ها برای کاهش وزن به خوبی پاسخ می دهند .
- FTO GENE MUTATION : این ژن از خطرناک ترین بین شش ژن چاقی شناخته شده است و نیزدر بین افرادی که اضافه وزن دارند بسیار شایع است . وزن افرادی که حامل این ژن هستند به طور معمول سه کیلو از دیگر افراد بیشتر است حاملان این ژن به سبب جهش ژنی که موجب عدم مهار هورمون تحریک اشتها می شود کمتر احساس سیری میکنند و تمایل حاملان این ژن به مصرف غذاهای پر کالری بیشتر است . برای این افراد نیز رژیم غذایی مدیترانه ای و نیز تعداد بیشتر و کم حجم غذا پیشنهاد می شود که تا حدودی زیادی میتواند در کنترل گرسنگی آنها موثر باشد .
- MC4R mutation : این ژن به کنترل اشتها در هیپوتالاموس می پردازد و جهش ژنی در آن باعث اختلال در رفتار این ژن می شود که نتیجه ی آن افزایش اشتها و کاهش احساس سیری است . حاملان این ژن تمایل به مصرف پروتئین و چربی را دارند و بیشتر با احساس گرسنگی کاذب رو به رو می شوند .کودکانی که حامل این ژن هستند بیشتر تمایل به مصرف هله هوله دارند و در صورتی که تحرک آنها از دو ساعت در روز کمتر باشد با روند چاقی و اضافه وزن روبه رو هستند .
- SH2B1 mutation : جهش ژنی در این ژن سبب بالا رفتن مقاومت به لپتین یا همان هورمون سیری می شود . در واقع رفتار هورمون سیری برعکس هورمون اشتها می باشد .در حاملان این ژن با وجود سطح بالای لپتین ، احساس سیری دست نمیدهد زیرا گیرنده های آن عملکرد مناسب را ندارند . محصول ژن جهش یافته ی SH2B1 سبب تمایل حاملان آن به مصرف غذاهای پر چرب با چربی کل بالا شده است . از جمله راه های درمانی برای کاهش وزن این بیماران مصرف غذاهایی با ضریب کم افزایش قند خون و یا به عبارتی غذاهایی با گلیسمیک ایندکس پایین پیشنهاد می شود. همچنین ورزش منظم در این بیماران سبب بهبود عملکرد لپتین در این بیماران می شود.
- BNDP mutation : حاملان این ژن تمایل به تعداد دفعات زیاد غذا با کالری بالا هستند و تمایل آنها به غذاهای پرچرب بیشتر است .این افراد حتی بعد از رعایت رژیم لاغری و رسیدن به وزن متعادل ، مستعد چاقی مجدد هستند . این افراد باید رژیم غذایی متعادل و طولانی مدت برای حفظ تناسب اندام خود داشته باشند.
بهترین پیشنهاد برای افراد حامل ژن اضافه وزن
در مجموع همانطور که متوجه شدید در تمامی این جهش های ژنی ، بهترین پیشنهاد رژیم غذایی مدیترانه ای می باشد که امروزه سالمترین نوع سبک تغذیه شناخته شده است که به طور خلاصه به صورت زیر جمع بندی میکنیم :
مصرف حجم بیشتر غذای فراوری نشده گیاهی که شامل میوه ها، سبزیجات، غلات سبوس دار، مغزها و دانه‌ها هستند
مصرف حجم بیشتر ماهی نسبت به گوشت قرمز و مرغ
مصرف زیاد گوجه فرنگی که دارای مقادیر بالای لیکوپن است
مصرف حجم کمتر از پنیر و ماست
مصرف چربی های اشباع نشده مانند روغن زیتون و سایر روغن های گیاهی
