ویروس ابولا | علائم، راه انتقال و درمان

ویروس ابولا: تهدیدی ناپیدا اما کشنده

ویروس ابولا (Ebola Virus) یکی از مرگبارترین ویروس‌های شناخته‌شده در جهان است که باعث بیماری حاد و اغلب کشنده‌ای به نام بیماری ویروسی ابولا (EVD) می‌شود. این ویروس که به خانواده فیلوویریده (Filoviridae) تعلق دارد، برای اولین بار در سال ۱۹۷۶ در نزدیکی رودخانه ابولا در جمهوری دموکراتیک کنگو شناسایی شد.

راه‌های انتقال ویروس ابولا

علایم بیماری ابولا: از خفیف تا مرگبار

دوره نهفتگی (Incubation Period) ویروس ابولا بین ۲ تا ۲۱ روز متغیر است. علایم معمولاً به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• تب ناگهانی و شدید
• خستگی مفرط
• درد عضلانی و مفاصل
• سردرد شدید و گلودرد

با پیشرفت بیماری، علایم شدیدتری بروز می‌کنند:

• تهوع و استفراغ
• اسهال (گاهی خونی)
• بثورات پوستی (Rash)
• اختلال در عملکرد کلیه و کبد
• خونریزی داخلی و خارجی (مانند خونریزی از لثه‌ها یا وجود خون در مدفوع)

این علایم اغلب به کم‌آبی شدید و نارسایی چندین عضو منجر شده و باعث افزایش نرخ مرگ‌ومیر می‌شوند.

پیشگیری از ابتلا به ویروس ابولا

اگرچه هنوز واکسن تأییدشده‌ای برای تمام سویه‌های ویروس ابولا وجود ندارد، اما با رعایت برخی اقدامات پیشگیرانه می‌توان خطر ابتلا را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد:

• پرهیز از تماس با حیوانات وحشی: به‌ویژه خفاش‌ها و میمون‌ها که مخزن طبیعی ویروس هستند.
• استفاده از تجهیزات حفاظت شخصی (PPE): به‌خصوص برای کارکنان بهداشتی که با بیماران مبتلا سر و کار دارند.
• شستن مکرر دست‌ها: با آب و صابون یا استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده الکلی.
• دفن ایمن: اجساد افراد مبتلا بسیار مسری هستند؛ بنابراین رعایت اصول دفن ایمن ضروری است.
• آگاهی‌بخشی به جوامع محلی: آموزش علایم بیماری و راه‌های انتقال آن برای جلوگیری از شیوع بیشتر.

راه درمان ابولا

درمان ویروس ابولا

درمان قطعی برای ابولا وجود ندارد، اما مراقبت‌های حمایتی و برخی داروهای ضدویروسی می‌توانند شانس بقا را افزایش دهند. مهم‌ترین روش‌های درمانی عبارتند از:

مراقبت‌های حمایتی: شامل تأمین مایعات، حفظ تعادل الکترولیت‌ها ∗، کنترل فشار خون و اکسیژن‌رسانی به بدن.
داروهای ضدویروسی: مانند Inmazeb و Ebanga که تأثیر مثبتی در کاهش مرگ‌ومیر نشان داده‌اند.
درمان عفونت‌های ثانویه: با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدالتهابی در صورت لزوم.
ایمونوتراپی و پلاسمادرمانی: استفاده از پلاسما یا آنتی‌بادی‌های افراد بهبودیافته برای تقویت سیستم ایمنی.

پیشگیری بهترین راه مقابله با ابولاست، و واکسن rVSV-ZEBOV می‌تواند از ابتلا جلوگیری کند.

∗ الکترولیت‌ها مواد معدنی و یون‌هایی هستند که در بدن حل شده و به تنظیم عملکردهای حیاتی کمک می‌کنند. این ترکیبات بار الکتریکی دارند و برای تعادل مایعات، عملکرد اعصاب و عضلات، و حفظ اسیدیته خون ضروری‌اند.

مهم‌ترین الکترولیت‌های بدن:

سدیم (Na⁺): تنظیم تعادل مایعات و فشار خون
پتاسیم (K⁺): عملکرد اعصاب و عضلات، به‌ویژه قلب
کلسیم (Ca²⁺): استحکام استخوان‌ها، انقباض عضلات و انتقال پیام‌های عصبی
منیزیم (Mg²⁺): آرامش عضلات، تولید انرژی و حمایت از سیستم عصبی
کلرید (Cl⁻): حفظ تعادل اسید-باز و تولید شیره معده
فسفات (PO₄³⁻): تقویت استخوان‌ها و تولید انرژی

کمبود یا افزایش بیش‌ازحد الکترولیت‌ها می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند، بنابراین تعادل آن‌ها برای سلامتی بسیار مهم است.

آخرین شیوع و تلاش‌های جهانی

در فوریه ۲۰۲۵، یک شیوع جدید از سویه سودان (Sudan Strain) ویروس ابولا در اوگاندا گزارش شد که منجر به مرگ یک پرستار و دو مورد تأییدشده دیگر در میان اعضای خانواده او گردید.

چالش‌ها و چشم‌انداز آینده

از آنجا که واکسن تأییدشده‌ای برای تمام سویه‌های ویروس ابولا وجود ندارد، تحقیقات و آزمایشات بالینی برای توسعه واکسن‌های مؤثر همچنان ادامه دارد. علاوه بر این، درمان‌های تجربی مانند آنتی‌بادی‌های مونوکلونال در برخی آزمایشات بالینی نتایج امیدوارکننده‌ای داشته‌اند.

جمع‌بندی 

ویروس ابولا همچنان یکی از تهدیدات جدی برای سلامت عمومی در جهان، به‌ویژه در کشورهای آفریقایی است. این ویروس با نرخ مرگ‌ومیر بالا و شیوع سریع، نیازمند هوشیاری مستمر، تحقیقات علمی بیشتر و همکاری‌های بین‌المللی برای مقابله با آن است. افزایش آگاهی عمومی، استفاده از تجهیزات حفاظتی و رعایت اصول بهداشتی می‌تواند نقش مؤثری در جلوگیری از شیوع این بیماری کشنده داشته باشد.

این ویروس ممکن است دیده نشود، اما نباید از ذهن‌ها پاک شود. تنها با آگاهی، پیشگیری و تحقیقات پیشرفته می‌توان از این دشمن ناپیدا و کشنده در امان ماند.