انواع سمپلر و کاربرد آنها در آزمایشگاه

سمپلر یا میکرو پیپت ها:

از مهمترین ابزاری که در تمامی قسمت های یک آزمایشگاه کاربرد دارد سمپلرها  یا پیپت ها هستند که نقش بسیار مهمی در اندازه گیری دقیق و انتقال مایعات در حجم های بسیار اندک را دارند . سمپلرها بر اساس مقدار اندازه گیری در حجم مایعات که از 0.2 تا 1000 میکرولیتر متغیر است ،  طبقه بندی می شوند و کاربرد آنها نیز بر همین مبنا متفاوت است .مایع جمع آوری شده در قسمتی بنام سر سمپلر یا tip جمع می شود که این سرسمپلر درقسمت آغازین سمپلر قرار می گیرد . سر سمپلر ها نیز بر اساس حجمی که در خود جای میدهند متفاوت هستند. پس از اتمام کار و جا به جایی مایعات سر سمپلر به وسیله دکمه اجکتور از آن جدا می شود .

همان طور که گفته شد طبقه بندی سمپلر  یا پیپت ها بر اساس مقدار اندازه گیری در حجم مایعات است ولی به طور کلی در دو نوع ثابت و متغیر در بازار وجود دارند . سمپلر های ثابت برای انتقال حجم مشخصی از مایعات استفاده می شوند وطراحی سمپلرهای متغییر به گونه ای است که کاربر را قادر می سازد حجم مایع مورد نظر خود را بر اساس کار آزمایشگاهی تغییر دهد .

همچنین سمپلرها با توجه به تعداد کانال‌هایی که برای برداشت مایعات دارند، متفاوت هستند . بعضی از آنها یک کاناله و برای تکنیک های PCR  و ریل تایم PCR  ( Real time PCR  ) کاربرد دارند و برخی دیگر چند کانال ( Multi-channel )هستند و برای تکنیک الایزا که نیاز است به طور همزمان تعداد زیادی از مایعات جا به جا شود ، کاربرد دارند .سمپلر های چند کانال در دو نوع هشت و دوازده کانال هستند .

سمپلر ها با ایجاد خلا مایع را به درون سر سمپلر مکش می کند . در واقع با فشار دادن پیستونی که در بالای آن قرار دارد هوای لوله ی سمپلر خالی و با  رها کردن آن خلا ایجاد شده ، مایع را به درون سر سمپلر می کشد .

در هر قسمت از این مقاله می توانید به لیست مواد بیولوژی مولکولی  جهت  انجام تست های PCR ، ریل تایم PCR  و RT-PCR شامل آنزیم ها و مسترمیکس ها رجوع کنید.

اجزا و عملکرد های متفاوت سمپلر ها:

پیستون (Plunger) : این قسمت جهت برداشت و تخلیه مایعات  مورد استفاده قرار می گیرد .

خارج کننده سرسمپلر (Tip Ejector): به صورت دکمه ای در بالای بدنه سمپلر دکمه ای جهت خارج کردن سرسمپلر وجود دارد .

تنظیم کننده حجم   (Volume Adjustment): این قسمت  در سمپلرهای متغیر طراحی شده است که با یک پیچ  و چرخش آن مقدار حجم مورد نظر مایع را تنظیم می کنیم .

نمایشگر حجم  (Volume Display): با چرخش پیچ تنظیم حجم ، مقدار حجم مورد نظر در قسمت پایین تر و روی صفحه ای نمایش داده می شود .

بدنه سمپلر  (Pipette Body): این قسمت با ایجاد خلا در لوله‌های درون آن، حجم مشخصی از مایعات را می تواند جا به جا کند.

سر سمپلر (Pipette Head): قسمتی که سرسمپلر بر روی آن نصب می‌شود.

نحوه نگهداری سمپلر:

به صورت دوره ای شامل شستشو و کنترل کیفی سمپلر، شستشو دو بار در سال و قبل از انجام مراحل کنترل کیفی می باشد که شستشوی قطعات داخلی نیز باید طبق روش مندرج در راهنمای سمپلر انجام می شود. دقت شود که بعد از شستشو باید با مقدار کمی روغن ، سمپلر روغن کاری شود. به صورت روتین سمپلرها هر روز و هر زمان بعد از استفاده باید با الکل 70درصد و آب ژاول 10درصد تمیز شود و  زیر هود در معرض uv قرار بگیرد. به علاوه می توان از محلول پرسیدین یا ایزوپروپانول 60درصد نیز برای ضد عفونی کردن سمپلر استفاده کرد.

دقت شود در صورتی که دستگاه با نظر مسئول فنی نیاز به تعمیر داشته باشد مورد استفاده قرار نگیرد و به شرکت پشتیبانی ارسال شود.

انواع سر سمپلر ها :

سرسمپلرها با توجه به  اندازه و کاربرد آن ها در جا به جایی حجم‌های متفاوت ، تقسیم بندی شده اند :

سرسمپلر شفاف : موارد استفاده از این نوع سر سمپلر ها برای حجم های  خیلی پایین ( 0.2 تا 10 میکرولیتر) می باشد .

سرسمپلر زرد :کاربرد آن ها برای حجم‌های 2 تا 200 میکرولیتر است.

سرسمپلر آبی : کاربرد آن ها برای حجم‌های بالا حدود 200 تا 1000میکرولیتر می باشد .

در هر قسمت از این مقاله می توانید به لیست مواد بیولوژی مولکولی  جهت  انجام تست های PCR ، ریل تایم PCR  و RT-PCR شامل آنزیم ها و مسترمیکس ها رجوع کنید.

نکات مهم در انتخاب بهترین و کاربردی ترین سر سمپلر :

• در اولین قدم برای ارزیابی یک سر سمپلر مناسب انجام یک آزمایش ساده است : به این ترتیب که درابتدا چند نمونه  سرسمپلر‌ از برند های متفاوت خریداری کنید ، سپس  آن‌ها را روی یک صفحه صاف بچرخانید . با این حرکت ساده می توانید به راحتی متوجه شوید که آیا مراحل قالب گیری سرسمپلر دقیق و به درستی انجام شده است یا خیر . در واقع با کمی دقت هر نوع بی نظمی در شکل ظاهری سر سمپلر برای شما قابل رویت است .در صورت مشاهده هر ناهنجاری در بخش های مختلف سر سمپلر،  نشان از تاثیر منفی در روند نمونه گیری دارد . اجرای استاندارد های ساخت سرسمپلر بسیار مهم هستند . سرسمپلر ها در جعبه باید کاملا هم اندازه و دارای ابعاد یکسان باشند. البته گاهی اتفاق می افتاد که  تفاوت ابعاد سر سمپلر ها درون جعبه با چشم مسلح قابل رویت نیست . ولی باید توجه کنید همین تفاوت های بسیار ناچیز در روند نمونه گیری تاثیر منفی خواهند داشت و میتواند نتایج نمونه گیری را مختل کند. بنابراین در انتخاب سر سمپلر ، خریداری از برند های معتبر در بازار را ارجحیت دهید.
• از دیگر موارد مهم در انتخاب یک سر سمپلر ، توجه به برچسب بدون فلز یا کادمیم است .البته کارشناسان و کاربران آزمایشگاهی در جریان وجود مواد فلزی در سرسمپلر‌های پلاستیکی هستند. این عناصر فلز‌ی معمولاً در رنگ‌های مورد استفاده در ساخت سرسمپلر‌های  زرد یا آبی وجود دارند ولی این موارد به رنگ مورد استفاده ختم نمی شود و به طور معمول ، دیگر مواد افزودنی در پلاستیک برای کمک به تزریق قالب وجود دارد که می توانند منجر به آلودگی نمونه ها و تاثیر منفی در نتایج آزمایش ها داشته باشند .
• مورد بعدی که بسیار حایز اهمیت است خروج کامل مایع کشیده شده به داخل سر سمپلر است .البته پلی پروپیلن‌های مورد استفاده در سرسمپلر‌ها، آبگریز هستند ، ولی این خصوصیت سر سمپلر  کافی نیست و در صورتی که سرسمپلر‌ها ، سطح یکنواختی نداشته باشند  ، احتمال باقی ماندن قطرات ریزی از مایع درون آن ها وجود دارد .با این حال حتی با وجود سطوح صاف، سرسمپلر‌ها ، مقادیر کمی از مایعات را درون خود حفظ می کنند مخصوصا این اتفاق در مورد محلول‌‌های چسبنده پروتئین یا DNA، بیشتر رخ می دهد.
• مورد دیگر سر سمپلر های فیلتر دار هستند که دارای دو خصوصیت هستند : اول اینکه از پیپت‌ها در برابر ذرات معلق در هوا كه ممکن است موقع برداشتن مایعات در سرسمپلر بوجود بیاید، محافظت می‌کنند  و مورد  دوم ، آن‌ها مانع بوجود آمدن ذرات هوا در نمونه برداری های قبلی  می شوند .از سرسمپلر‌های فیلتردار در آزمایش های مربوط  به  بیولوژی مولکولی و آزمایش‌های بسیار حساس استفاده می کنند که بسیار برای جلوگیری از آلودگی سمپلر حین کار و آلودگی نمونه جلوگیری کنند.
• سرسمپلر‌ها توسط  پرتو های استریل کننده جهت عاری شدن از موجودات زنده میکروسکوپی تحت یک فرآیند استریلیزاسیون قرار می‌گیرند. ولی با استریل کردن تضمینی بر وجود نداشتن هیچ جسم غیر زنده‌ای مانند اسید‌های نوکلئیک ، ATP  یا انواع توکسین  در سرسمپلرها نیست . البته عمل حذف کامل مواد غیرزنده برای بعضی از آزمایش های‌های بیولوژیکی بسیار حائز اهمیت است و محققانی که به این نوع شرایط نیاز دارند و تست های بسیار حساس را انجام می دهند ، باید سرسمپلر‌های عاری از DNA ، RNA ، ATP  و اندوتوکسین برای انجام تست های خود تهیه کنند . بسیاری از از تولیدکنندگان سر سمپلر، قادر هستند این سطح از عدم آلودگی را در تولیدات  خود تعهد کنند . در کل ، سرسمپلر‌های رک شده  علاوه بر اینکه عاری از DNA / RNA  هستند ، همچنین برای سنجش های حساس تحت یک فرآیند استریلیزاسیون متداوم قرار می‌گیرند تا به یک سطح تضمین استریل بالا برسند .
• برای انتخاب ایده آل در آزمایش ها و سنجش های خود در آزمایشگاه می توانید از سرسمپلر های یونیورسال یا مناسب برای همه ی انواع پیپت ها استفاده کنید . در واقع این نوع سر سمپلر ها برای کار با انواع سمپلر ها بهینه شده اند .

بنا براین نوع سرسمپلر و ویژگی های آن که در بالا به اختصار توضیح داده شد ، بسیار میتواند بر روند آزمایش و سنجش محقق در آزمایشگاه تاثیرگذار باشد . اگر از سرسمپلر مناسب کار خود مطمئن نیستید بهتر است در ابتدا برای ارزیابی کارایی و عملکرد سرسمپلر تعدادی بعنوان نمونه خریداری کنید و از کارایی درست آن مطمئن شوید .